Svjetski trend! Staro vs. novo! Staro pored novog! Nekad i sad! Jedno uz drugo, a sada i jedno u drugom. Skupljajući stare fotografije, ljubitelji starih fotografija dugi niz godina ulažu mnogo truda kako bi dešifrovali nepoznate gradove, nepoznate lokacije, nestale objekte, a sve s ciljem da istoriju otrgnu od zaborava. Do unazad samo jedne decenije, tako nešto je bilo i nemoguće i nezamislivo, jer stare su se fotografije nalazile duboko u arhivima, ili u vitrinama muzeja, ljubomorno čuvane, ne znamo samo od čijih očiju. Digitalizacija je odjednom sve to promijenila. Stare fotografije, sada u novom, digitalizovanom ruhu, polako izlaze na svjetlo dana. Pobuđuju interes široke publike. Tome posebno doprinose internet, te socijalne i društvene mreže, omogućivši da takve fotografije dođu i do onih, koji im nisu bili neki veliki ljubitelji, ali sada, kad su im na dohvat ruke, nalaze sve više i više zanimanja. Znalci idu čak i korak dalje – stare fotografije dotjeruju pomoću moderne kompjuterske tehnike, a fotografi, pronalaze istu poziciju sa koje su stare fotografije načinjene i prave nove, usporedne po sistemu, nekad i sad.

Autor, koji ima zavidnu arhivu starih fotografija Mostara, već se okušao u obradi teme „nekad i sad“, objavivši jednu cijelu knjigu s temom starih fotografija Mostara, a koje su popraćene novim – snimljenim s iste pozicije. Taj trend se tek odnedavno pojavio i u svijetu, a trend se već proširuje novim idejama. U nove fotografije ubacuju se detalji sa starih, pod nazivom „objekti kojih više nema“, a suprotna varijanta je, da se u stare fotografije ubacuju detalji, koji su nastali mnogo kasnije, pod nazivom „novo unutar starog“.

Ponukan ovom idejom, koja je, kako smo već rekli svjetski trend, autor Tibor Vrančić krenuo je u jedan novi pokušaj, a za početak nam je ponudio jedan mali album novih fotografija Mostara, u koje su ukomponovani objekti kojih više nema. Trud je vrijedan pažnje najšire publike, jer ne samo da može zainteresovati istoričare, arhitekte, ljubitelje starine, već mislimo da može izazvati znatiželju i zainteresovati i onoga koji nikad nije pokazivao interes za prošlošću.

Ova mala zbirka sadrži izbor najreprezentativnijih objekata u Mostaru koji više ne postoje ili su danas samo ruševine, mlađim generacijama nepoznate. Tako su predstavljeni objekti, koji više ne postoje: robna kuća HIT, zgrada hrvatske štamparije i stambena kuća uz nju na raskršću Bulevara s ulicom Matije Gupca, Mehmed Četordan džamija, koja se nalazila u Lacinoj ulici, Atik (Sinan pašina) džamija – koja se danas obnavlja, Ljubušakov ćošak u Fejićevoj, zgrada Privredne banke na Bulevaru, Pravoslavna crkva, i druge. Na ovim fotografijama ćete vidjeti kako se stari objekat vrlo precizno uklapa u današnji ambijent, kako prati crtu okolnog brda ili susjedne zgrade, što jedino znači da je bilo potrebno odabrati preciznu poziciju snimanja nove slike.

U četiri nastavka, predstavićemo ukupno 20 fotografija, za koje vjerujemo da će vas podsjetiti na izgubljene vizure Mostara.

Danas predstavljamo:
– Bulevar raskršće sa ulicom Matije Gupca
– Carina, Malta (nacrt Miroslav Loose), 1920.
– Carinski most i Mehmed Četordan džamija, 1940.
– Crkvena ulica – električna centrala, 1911.
– Glavna ulica – Velika tepa, oko 1900.

Autori fotografija: Ismail Braco Čampara i Tibor Vrančić

Smail Špago